Een breinvriendelijk theatercollege van een beroemd neurowetenschapper

Het is maandagavond acht uur als moderator Harry Starren het podium betreedt van een uitverkocht DeLaMar theater. De zaal is gevuld met een gemêleerd publiek dat door Starren wordt ondervraagd over hun verwachtingen van de avond: “Wie heeft het boek? En wie heeft het gelezen?” Op de vraag waar het over zal gaan is het antwoord simpel: “Het brein.” “O gelukkig, dan zit u in de juiste zaal.” Vervolgens mogen de toeschouwers aangeven wat ze van de avond verwachten, waarop de antwoorden variëren van “Ik heb het boek niet gelezen, maar hoop dat het me triggert om dat alsnog te doen” tot “Ik hoop vanavond iets te horen dat niet in het boek staat.” Het college van professor kan beginnen, een aantal passages van het college:

Tijdens het eerste deel van het college laat Dick Swaab zien hoe ons brein ontstaan is, dit aan de hand van het ontstaan van de mensheid. Vervolgens geeft hij onderricht van de verschillen tussen het menselijk brein en dat van dieren en laat hij zien dat sommige dieren toch ook heel intelligent zijn. Maar toch toont hij aan dat een aantal eigenschappen, zoals genocide, toch puur menselijk zijn: “Dat soort gedrag zie je in het dierenrijk niet terug.”

Ook vertelde de professor uitgebreid over de groei van het brein en liet hij zien dat de mens tot het vierde levensjaar hersencellen aanmaakt, waar ‘je de rest van je leven mee moet doen’. Daarbij tekende hij direct aan dat IQ voornamelijk genetisch is vastgelegd: “Het is dus heel belangrijk dat je als kind de juiste ouders uitzoekt.”

Maar het is niet alleen genetica, je leert als kind ook een hoop zaken aan. Denk hierbij aan zelforganisatie en programmering. En ook ging Swaab uitgebreid in op het verschil in genetica. Jongens en meisjes zijn duidelijk anders en spelen, uitzonderingen daargelaten, het liefst met auto’s of poppen. Dat is een natuurlijk proces: “Het gebeurt ook bij apen.” Je hebt er dus niets aan om dit te willen manipuleren, zoals bijvoorbeeld in Zweden gebeurt: “Ze hanteren daar een ‘gender-neutrale’ opvoeding, waar de kinderen zelfs niet met hij of zij worden aangesproken en neutraal speelgoed krijgen. Maar zodra ze zelf kunnen, kiezen ze tóch voor hun eigen speelgoed. Ik zie die Zweedse methode dan ook als een vorm van kindermishandeling.”

Ook de seksuele geaardheid van de mens is aangeboren, en niet aangeleerd. Dick Swaab laat zien dat hij hier jaren geleden al iets over zei en de meest vreselijke bedreigingen kreeg. “Het is bizar dat bijvoorbeeld de kerk denkt dat homoseksualiteit valt te genezen. Dat is niet zo. Dat zal de mensheid moeten accepteren.”

Interessant wordt het als de professor ons een overzicht laat zien dat mensen die onder de noemer psychopaat vallen en door de mensheid meestal als potentiële seriemoordenaars worden gezien ook heel vaak andere beroepen hebben. “In de top van het bedrijfsleven, of als jurist, heb je vaak dezelfde eigenschappen nodig om te excelleren. Je moet meedogenloos zijn, zonder scrupules, keihard. Bij politici kom je ook vaak dit gedrag tegen.”

Vervolgens liet Dick Swaab zien dat het gedrag van mensen deels is aangeboren en deels is aangeleerd. Daarbij tekende hij aan dat een hoop mensen, en vooral mannen, tot hun 24e het meest met politie in aanraking kwamen. Deels doordat er enorme hoeveelheden testosteron worden aangemaakt, maar vooral ook omdat het brein pas na het 24e jaar volwassen is. Pas dan zorgt het voorste deel voor remmingen van impulsief gedrag: “Het jeugdrecht van 18 naar 16 verlagen is dus onzin, je kunt het beter opschroeven naar 24.”

Na de pauze ging het programma verder met gedragingen van de mens als het brein niet goed functioneert. Bijzondere ervaringen als hallucinaties en ‘bijna dood ervaringen’ werden zo uitgelegd. Maar ook normale gedragingen blijken door het brein te komen: “Je brein heeft de beslissing al gemaakt terwijl jij denkt deze weloverwogen te doen. Verliefdheid is een mooi voorbeeld. Het is geen kwestie van alle voordelen en nadelen tegen elkaar opwegen. Je brein heeft al besloten.”

Tijdens de vragenronde na afloop van het college was de animo groot, het regende vragen uit de zaal, zoals “Is manische depressiviteit erfelijk?” “Ja.” En: “Bestaat er ook zoiets als a-seksualiteit?” “Ja, maar er is te weinig onderzoek naar gedaan.”

De mooiste vraag is misschien wel deze: “Welke vraag wordt u nooit gesteld, maar had wel gesteld moeten worden?” “Nou, dat is misschien wel waarom de politiek nog altijd beslissingen neemt zonder onderzoek te doen. Het probleem van politici is dat ze een spanwijdte van een paar jaar hebben. Na twee jaar zijn ze al weer bezig met nieuwe verkiezingen in plaats van de langere termijn. Ze willen criminelen nog jonger aanpakken en vastzetten, maar het enige dat je leert in de gevangenis is crimineel gedrag, terwijl we zitten te springen om loodgieters bijvoorbeeld. Laat ze verplicht een opleiding volgen en zet ze pas vast als ze dit niet doen.”

Uiteraard komt ADHD ook aan bod: “Het is zeker geen maatschappelijk verschijnsel, het bestaat echt. Maar het probleem is ook dat ons onderwijs te geëmancipeerd is. Jongetjes moeten gewoon meer gymnastiek hebben om hun energie kwijt te kunnen. Er wordt soms te snel het label ADHD opgeplakt.”

Op de vraag of er ook iets te doen is aan onderhoud van het brein had Dick Swaab nog een mooie tip: “Probeer van toxische stoffen af te blijven, maar dat is lastig want die zijn vaak verslavend. Maar probeer het brein te stimuleren en te trainen. Tweetalige mensen krijgen bijvoorbeeld gemiddeld een paar jaar later Alzheimer.”

Na afloop van deze interessante avond was er de ‘meet&greet’ in de foyer, waar het laatste boek van Dick Swaab werd verkocht en mensen geduldig op hun beurt wachten om dit te laten signeren, of even een persoonlijk vraag aan de professor te stellen.

We hebben er weer een hoop bijgeleerd!

Er staat op onze site ook een prachtige fotoserie van deze avond!